Tết ở xứ “Cánh đồng chó ngáp”

Gia đình chụp ảnh Tết tại làng hoa Sa Đéc. Ảnh: Hòa Hội

Những đứa trẻ mong mặc bộ đồ mới để khoe khắp đầu trên xóm dưới, còn người lớn có dịp đi chúc tụng nhau, gặp gỡ chạm cốc rượu vui vẻ sau một trong những năm cần lao mỏi mệt. Dẫu giờ Tết không còn như xưa dù vậy trong thẳm sâu vẫn chứa đựng bao kỷ niệm không thể quên trong ký ức của mỗi người dân xứ này. 

Tát đìa ăn tết

 Cuối năm, thời tiết se lạnh báo hiệu mùa xuân sắp đến. Ông Trần Nam Á ở ấp K10, xã Phú Hiệp (Tam Nông, Đồng Tháp) đang tất bật trông nom chậu hoa kiểng trước nhà để đón tết. Ông Á năm 2016 này ngót nghét 70 tuổi, người ốm nhom, nước da ngăm đen, tóc dần chuyển màu. Ông kể, những năm trước và sau phóng thích, tại xứ Đồng Tháp Mười, đ-biệt là vùng đất Tràm Chim nơi ông sống, hoang hóa, toàn rừng sậy, cá tôm nhiều vô khối. Đến tháng chạp, sau khi thu hoạch lúa mùa là nhiều gđ trong xóm lại rủ nhau tát đìa.

"Thời đó, vùng này cá nhiều vô số kể, gặt lúa mùa xong là nhà nhà vần công nhau tát đìa. Dụng cụ tát bằng gàu dây. Đìa nhỏ thì một hai ngày còn đìa lớn mất cả tuần mới cạn. Mỗi lần tát, cá đồng đựng mấy khạp để dành ăn đến qua Tết chưa hết", ông  nhớ lại.

Gia đình ông Á có 5 người con, hiện tại có g.đình riêng và đi KD xa. đứa ở thành phố sài gòn người ở tỉnh khác, đời sống đủ đắp đổi qua ngày. ở nhà chỉ còn vợ chồng ông. Ông cho hay, lúc này đời sống trở ngại chứ ngày xưa nghèo tuy nhưng ấm cúng, cả các hội viên trong gia đình có chục công ruộng súm sít nhau vẫn sống được. Ngày tết cá ăn không hết, còn bánh mứt hay các thứ khác thì có sẵn nên chẳng phải tốn kém nhiều.

Ông kể, mùa tát đìa cả xóm đông vui như hội từ già trẻ bé lớn đều tham dự, có lúc bắt đến cả đêm mới xong. lúc đìa cạn, chủ nhà bắt trước, tiếp theo mới tới láng giềng bắt hôi sau. nhiều đứa trẻ mày mặt dính đầy bùn đất, lội lún muốn ngập đầu tuy thế lúc bắt được con cá quả to là mừng lắm, hò reo um sùm.

Còn ông Nguyễn Văn Chiến (Ba Chiến) cũng được coi là là dân cố cự tại vùng Đồng Tháp Mười,  tại cùng xã Phú Hiệp (Tam Nông, Đồng Tháp). Ông kể, một trong những nét phong tục đặc thù tại vùng "khỉ ho cò gáy" này là tình làng nghĩa xóm cực kỳ cao. chẳng những có việc làm đồng vần công mà còn trợ giúp - hỗ trợ lẫn nhau qua việc tát đìa bắt cá hay xây nhà... Vào những ngày cận Tết cổ truyền dân tộc, nhà nào có tát đìa thì cả xóm đến cùng nhau bắt phụ. mỗi người một việc, tự phân chia nhau, nào là người tát đìa, kẻ quăng nhánh chà ra khỏi đìa, dọn cỏ… Đến khi nước gần cạn, những con cá chài, mè vinh, lòng tong bay lên mặt nước vèo vèo thấy phát ham. Tát nước ra xong, đìa cạn cá lóc, trê, rô… chúi sâu dưới sình, lúc ngộp mới ngoi lên mặt đìa, người bắt cứ việc túm đầu cá bỏ vào giỏ... Ông Ba Chiến cho hay thêm, cá bắt được sau khi tát đìa, ông cũng biếu cho bà con dòng họ, bạn hữu chòm xóm cùng ăn. dư dả g.đình rồi phơi khô, làm mắm ăn dần trong nhiều ngày Tết ko đi cầu hay lúc thắt ngặt. Còn những con cá nhỏ như tong tong, sặc, rô thì ông đem ủ kỹ với muối hột trong lu, khạp da bò để sau vài tháng nấu lấy nước mắm. "Đây là loại nước mắm "cây nhà lá vườn" rất thơm ngon, đậm nét dinh dưỡng ko thua gì với nước mắm cá nổi tiếng", ông Ba Chiến khoe.

Tết nhậu… trong mùng

Hiện nay, điện, đường, trường, trạm, chuyên dụng cho có nhu cầu cứ dân đủ đầy từ tỉnh đến nông thôn tuy thế nhớ về các ngày đón Tết thuở "cơ hàn" vẫn chứa các dĩ vãng đẹp. Ông Huỳnh Văn Tẻng ở ấp Hiệp Bình, xã Phú Hiệp kể, ngày xưa vùng này hoang vắng, đất ướt át, xung quanh đồng điền nên muỗi dày như trấu. Ban ngày anh em đi chúc tụng nhau hết nhà này sang nhà khác thế nhưng do đạo lộ khó đi, chủ đạo là lối mòn, khi đến nhà bạn đã tối mù mới gầy tiệc nhậu. "Ban đêm nhà ngoài đồng, dưới ánh đèn Diesel leo lét, muỗi dày đặc bay khắp người nên phải giăng mùng nhậu. lúc đó, mồi toàn cá đồng đem nướng chui nhậu không hết, vừa nhâm nhi vừa tâm tình đến sáng ko hay", ông Tẻng nhớ lại.

Trẻ em bắt cá ở huyện Tam Nông (Đồng Tháp). Ảnh: Trọng Trung

Không các thế, ông kể thêm, trước tết vài ba tháng, nhà nào khá giả thì nuôi heo, còn nhà nghèo nuôi gà, vịt để dành đãi khách trong mấy ngày tết. Còn đến 29 – 30 Tết, nhà nào có điều kiện thì làm heo chia thịt, ai có tiền thì trả tiền mặt còn ko thì quy đổi ra lúa đến mùa trả cũng được.

Chật vật đón Tết

Năm nay, do phải vật lộn với đời sống với những khó khăn do biến động khí hậu, lũ không về… còn giới công chức thì "bù đầu" với việc làm giáp tết nên không có rất nhiều khoảng thời gian để đón cái tết sang giàu như xưa. Ông Võ Công Minh tại xã Ba Sao, huyện Cao Lãnh (Đồng Tháp) đang làm việc ở tỉnh với chức phận là Phó Chủ viên tịch Liên minh đối tác xã tỉnh Đồng Tháp. Ông Minh cho hay, gần tết chẳng những "bù đầu" cho năm hết tổng kết, hội họp… và tiếp khách nên sắp như chơi có quãng thời gian về quê soạn sửa nhà để ở, chuẩn bị cá mắm như trước nữa.

Ông kể, mấy năm vừa qua cứ đến chiều 29 hay 30 Tết, cầm máy alô hỏi mua vài ba câu là có người chở đủ đầy hàng Tết đến nhà. hơn nữa, còn rất ít gđ gói bánh tét, người ta mua vài ba đòn là xong nên để có nhiều đêm cả nhà xum họp bên nhau gói bánh ngập tràn ko khí Tết đã dần mai một. Còn mấy ngày Tết, gia đình đã hờ hững đi việc đoàn viên, từ mâm cỗ tất niên đến mâm cỗ cúng sáng mùng Một. phần lớn mọi người rủ nhau đi thắp nhang làm phép cho phải nghi thức vài ba nhà trong dòng tộc là xong.

Vùng Đồng Tháp Mười được coi túi nước tích trữ cho ĐBSCL vào mùa lũ. tuy thế năm Bính Thân này lũ về muộn và ít hơn nhiều so các năm trước. cư dân ở phía trong đê bao thì bị chuột phá hoại mùa màng làm cho kém năng suất nên việc đón Tết cũng chật vật hơn. 

Ông Huỳnh Văn Bé ở xã Phú Hiệp nói: "Chưa năm nào chuột phá như năm Bính Thân này. từ khi sạ đến thu hoạch ông rất khổ cực để bắt chuột bằng bẫy điện, thủ công tuy nhưng cũng chỉ bất cập được phần nào. Hai tháng đầu gần như đêm nào cũng phải thức trắng để diệt chuột. Nếu không, chỉ cần một đêm là ko còn gì để ăn", ông Bé nói. Ông cho biết, trừ mức giá phân thuốc, giống và thuê đất đến thu hoạch may mắn huề vốn chứ ko lỗ. "Ở đây, bây giờ ngày Tết cũng giống như ngày thường, ba bữa Tết nấu mâm cơm cúng ông bà, sang mùng 2 là bắt đầu đi ruộng rồi chứ ko như trước ăn hết mùng mới thôi", ông Bé nói.

Ông Trần Nam Á đang chăm sóc hoa kiểng đón Tết.

Cách nhà ông Bé một đoạn vài trăm mét, ông Trương Văn Được ở xứ Đồng Tháp Mười sắp 40 năm, có 5 người con, sống bằng nghề làm thuê, không ruộng nương. Ông cho hay, trước đây vùng này cá tôm nhiều nên đến mùa lũ giăng câu lưới, còn sang những tháng khô đi làm mướn dễ sống. Vài năm Bính Thân này, cá ít, lũ ko về, cư dân làm đồng còn "èo uột" nên gia đình ông phải đi tứ tán ra Bình Thuận, sài gòn làm thuê. Sau khoảng thời gian cả gia đình đi làm thuê dành dụm ít tiền về thuê đất nuôi cá lóc giống kiếm đôi chút tiền sửa chữa nhà ở và chi tiêu trong mấy ngày Tết.

Anh Trần Minh Tân, Phó bí thơ xã Đoàn Phú Hiệp, người vừa được Trung ương Đoàn trao tặng danh hiệu Lương Định Của vào tháng 11 gần đây, cho biết, cứ dân xứ này cốt yếu sống nhờ nghề nông, cùng với đó trồng kiệu chiếm gần 50%. tuy nhiên, sinh hoạt vẫn trở ngại do biến đổi khí hậu, được mùa mất giá. Anh kể, trước đây, mỗi năm, gần tết cứ dân kéo nhau đi thu hoạch kiệu. Ngoài ruộng kiệu có lúc lên đến cả trăm người với lời nói cười vui vẻ và nhộn nhịp. cư dân có công ăn việc làm nên Tết đến cũng giàu có hơn. Giờ vẫn cách canh tác đó khó thể thay đổi sinh hoạt nên chật vật lo mưu sinh từng bữa. Người có ruộng đã lo, người không ruộng đi làm thuê lo bội phần...  

Trước tết vài ba tháng, nhà nào khá giả thì nuôi heo, còn nhà nghèo nuôi gà, vịt để dành đãi khách trong mấy ngày tết. Còn đến 29 – 30 Tết, nhà nào có điều kiện thì làm heo chia thịt, ai có tiền thì trả tiền mặt còn không thì quy đổi ra lúa đến mùa trả cũng được.

Share this

Hứa Anh