Dù cự kỳ vất vả tuy nhiên nghề đào sá sùng vẫn chỉ dành riêng cho phụ nữ.
"Vàng ròng" lẫn trong cát
Cách thành phố hạ long chừng 70km về phía Đông Bắc, huyện đảo Vân Đồn nằm nép mình bên bờ vịnh Bái Tử Long, nơi này là vùng đất tụ họp những tinh hoa của biển, nơi nổi tiếng với một sản vật được ví như "thần dược" hay "vàng ròng", đó chính là sá sùng hay còn gọi là sa trùng (trùng trong cát).
Về huyện đảo Vân Đồn vào một buổi sáng đầu hè, gặp khi từng đoàn người kéo nhau ra nhiều bãi bồi để bắt đầu một ngày mới với công việc "bán mặt cho... cát".
Cứ vào độ tháng 5-8 dương lịch, là mùa sản sinh mạnh nhất của sá sùng, cũng được coi là lúc sá sùng có được kiểu dáng lớn và đậm nét các chất cần thiết nhất. ở Vân Đồn, hiện có hơn 2.000 bãi bồi lớn nhỏ, là nơi ưu tiên sinh sống của loài sá sùng và cũng được xem như là nguồn lợi thủy sản mang tới nguồn lương lậu chính cho các ngư dân vùng biển nơi này.
Sá sùng là một loại hải sản với nhiều tên gọi phổ biến như sa sùng, sâu đất, đồn đột, chặt khoai hay địa sâm. giá trị áp dụng của sá sùng được ví như một loại "thần dược" dành tặng người ốm. Chỉ cần 1 bát canh sá sùng tươi nấu cùng lá lốt, người ốm sẽ ngồi dậy qua lại bình thường, còn người thông thường sẽ thấy khoan khoái và tràn ngập sinh lực. đ/biệt, sá sùng được dân cư tại đây "tôn sùng" như một loại Viagra tự nhiên.
Từ xa xưa, ông cha đã sử dụng sá sùng như một loại bột ngọt tự nhiên. Sá sùng sử dụng để nêm nếm những món ăn và nhất là lúc nấu nước dùng. Một nồi nước màu to đến mấy, ngoài xương ống, thịt thăn thì chẳng thể thiếu 1 nhúm sá sùng khô để cho nước hàng có vị thanh ngọt đặc thù và mùi thơm tự nhiên hiếm có.
Sá sùng là loại thân mềm chỉ sống tại các bãi cát men bờ biển nơi thủy triều lên, xuống tạo lên những doi cát. Sá sùng có thân tròn và dài từ 12-22cm, cá biệt có các cá thể dài tới 35cm, rộng từ 0,8-1,3cm, có màu hồng sáng, nhiều cơ trên thân thắt lại đan chéo với cơ vòng trở lên thành hoa văn hình vuông. Thịt sá sùng có vị ngọt, đựng nhiều dưỡng chất quan trọng cho sức khỏe con người, vì vậy từ lâu, sá sùng đã được xếp vào hàng các loại thực phẩm và thuốc có tác dụng tẩm bổ cao cấp sử dụng để tiến vua.
Mỗi kg sá sùng tươi được bán từ 200-300 nghìn ở bãi.
Đi một loanh quanh bãi bồi trước cửa trước biển Vân Đồn, hình ảnh các chị, nhiều mẹ hì hục xúc từng đống cát, cần mẩn nhặt từng con sá sùng cho vào chậu mới hiểu hết sự cực nhọc của nghề săn "thần dược" này. "Nhìn bình thường trên lớp cát biển thì khó ai có thể phát hiện được hang của chúng. tuy nhiên, nếu tinh ý sẽ thấy các đường gân loằng ngoằng do sá sùng để lại khi chúng rúc xuống lớp cát biển và khi đó phải nhanh tay sử dụng mai cắm xuống cát để hất nó lên" – Chị Vũ Thị Hoa, xã Đông Xá, huyện Vân Đồn san sẻ.
Không phải ai cũng có thể đào được sá sùng, tìm để ăn còn khó chứ chưa đề cập việc bán. Nghề đào sá sùng đòi hỏi sự tần mần và có một sức khỏe bền bỉ cùng đức tính thận trọng và nhẹ nhàng. Cũng chính bởi vậy, nghề đào sá sùng ở Vân Đồn nghiễm nhiên trở thành nghề của đàn bà. Ngày ngày họ vẫn "bán mặt cho...cát, bán lưng cho trời". Vì sá sùng có ý nghĩa - giá trị kinh tế rất cao nên ngư dân vùng biển xem nghề đào sá sùng là một nghề truyền thống.
"Tôi cũng chẳng nhớ chính xác đã theo cái nghề này được bao lâu nữa, chỉ nhớ từ nhỏ đã theo mẹ đi đào sá sùng bán để kiếm tiền phụ giúp g.đình. Lớn lên chút thì đào bán kiếm tiền mua sách vở. Đến lúc lấy chồng thì có mối quan hệ thân thiết luôn với nghề này để kiếm tiền nuôi con. Nói nó đắt thế cơ mà tính ra cũng chỉ đủ nuôi sống các thành viên trong gia đình chứ chẳng thể làm giàu được, vì sá sùng không thể nuôi mà càng ngày càng khan hiếm" - Chị Lê Thị Ngát, xã Hạ Long, Vân Đồn hàn huyên.
Nhìn đôi mắt chị đã hằn các nếp chân chim, da đen sạm vì cháy nắng, cơ mà đôi tay vẫn thoăn thắt cắm từng nhát mai chắc nịch xuống cát, rồi nhanh chóng nghiêng mình nhặt nhiều con sá sùng cho vào chậu. Cứ thế, chị mò mẫm hết các bãi bồi ven bờ biển dưới cái nắng chói chang của ngày hè…
"Nhà tôi có 6 người thì cũng 6 người theo nghề biển. Chồng đi biển cùng bạn nghề có khi dăm bữa nửa tháng mới về một lần. Hai con trai lớn cũng theo chúng bạn đi làm dã cào, còn hai đứa nhỏ vẫn phụ mẹ ra đây đào sá sùng. thường ngày cả 3 mẹ con cũng đào được 3-5kg, về chuyển nhược lại cho thương nhân cũng được từ 6 trăm đến 1 triệu" – Chị Đào Thị Quyết, xã Hạ Long, Vân Đồn tâm tư.
Giá mỗi cân sá sùng tươi mua ở bãi bồi khoảng 200-300 nghìn đồng, dựa theo loại nhỏ, to khác nhau. Nếu sá sùng được phơi, sấy khô mỗi cân có ý nghĩa - giá trị tương đồng với một chỉ vàng(3-5 triệu dựa trên chất lượng). Để đạt được 1 cân sá sùng tươi đã khó, làm ra 1 cân sá sùng khô là cả một nghệ thuật. ngư dân vùng biển phải chọn nhiều con sá sùng to và bóng mẩy, tiếp đến chần qua nước sôi rồi mới lộn ruột rửa nhiều lần bằng nước muối, đến khi nào sá sùng hết mùi tanh và có màu hồng sáng mới đem sấy bằng bếp than. Phải mất từ 10-12kg sá sùng tươi mát làm ra được 1kg sá sùng khô uy tín chất lượng.
Những nữ giới Vân Đồn thân bịt kín, đầu đội nón, chân đi ủng, tay cầm cán mai, tay xách xô săn đuổi "thần dược" sá sùng.
Nguy cơ "thần dược" tuyệt chủng
Hiện quảng ninh có một vài địa phương như Vân Đồn, Đầm Hà, Móng Cái... có sá sùng sinh sống và phát triển. Là một loài hải sản không thể nuôi bằng giải pháp công nghiệp, sá sùng phát triển tự nhiên và uy tín dinh dưỡng cũng tùy trực thuộc từng vùng miền. Vân Đồn vẫn là hải phận phù hợp nhất cho sá sùng sinh trưởng và có uy tín các chất cần thiết cao.
Theo quy luật tự nhiên, sá sùng vẫn sinh sôi nảy nở trên nhiều bãi bồi. nhưng từ khi phát hiện giá trị ý nghĩa dinh dưỡng vô cùng quý giá của sá sùng, giá của nó cũng được đẩy lên cao, người săn đuổi sá sùng càng ngày càng các và kèm theo hàng chục phương cách vỡ hoang khác nhau.
Chưa tính đến ảnh hưởng của môi trường, ô nhiễm nguồn nước làm sá sùng dần bị thu hẹp môi trường sống. Chính cách khai thác tràn lan đã khiến sá sùng đang rơi vào thực trạng tuyệt diệt. Ngày 5/11/2011, Bộ NN&PTNT đã ra Thông tư số 01/2011-BNNPTNT, đưa sá sùng vào loài có nguy cơ tuyệt diệt lớn, thứ hạng khẩn cấp (VU) cần được giữ gìn, bình phục và phát triển.
Nổi tiếng với giá trị dinh dưỡng, sá sùng tại qn được thu mua lại ngay tại nhiều bãi bồi, những thương buôn thu gom tiếp theo bán lại cho nhiều mối chuỗi nhà hàng, quán ăn. đ.biệt sá sùng khô rất được thị trường Trung Quốc ưa thích và thu mua với giá cực kỳ cao. Chính điều này hình thành tâm lý săn tìm sá sùng bằng mọi giá.
Trước đây, ở bờ biển Minh Châu, Quan Lạn (Vân Đồn, Quảng Ninh) ngư dân vùng biển còn mang cả máy hút, sục ra những bãi bồi đào hút sá sùng và những loại thân mềm khác làm cho nguy cơ tận diệt nguồn lợi thủy sản. nhưng, chính quyền địa phương đã kịp thời ứng phó, ngăn chặn nên tình trạng này không còn nữa.
Từ xưa đến nay, việc cư dân khai khẩn sá sùng tại các bãi bồi ven bờ biển là hoàn toàn tự phát, chưa có bất kì sự quản lý nào của chính quyền địa phương và nghiễm nhiên, đây trở thành một nghề truyền thống của ngư dân vùng biển và là nguồn tiền lương ổn định. rất là khó để điều khiển vận hành việc phá hoang, bảo vệ nguồn lợi thủy sản này.
Trước nguy cơ sá sùng bị tuyệt chủng, tỉnh quản ninh ban hành lệnh cấm phá hoang sá sùng trong 2 tháng dưới mọi hình thức (từ 1/6-31/7) vì 2 tháng này là mùa cao điểm sản sinh của sá sùng. Đồng thời, đề nghị Sở NN&PTNT theo dõi, thúc giục, rà soát, chỉ dẫn tăng cường làm việc tuyên truyền, đào tạo, phổ biến cho người dân làm việc giữ gìn nguồn lợi thủy sản, gìn giữ môi trường tại nhiều hải phận nhìn chung và vùng có phân bố sá sùng tự nhiên trên phạm vi bán kính tỉnh nói riêng.
Nghiêm cấm những biện pháp bơm hút cát, sử dụng bơm căng thẳng để bắt sá sùng. Xử nghiêm việc khai hoang sá sùng bằng sử dụng thanh âm, ánh sáng, hóa chất dẫn dụ, sử dụng các loại ngư cụ ko phải mai, thuổng để phá hoang sá sùng...
| Theo quan niệm của đông y, sá sùng có vị ngọt, tính mát, chỉ trị chứng tâm hàn, bổ dương khí, sinh tân dịch. Sá sùng khô rất tốt cho sức khỏe. Mùi vị thơm ngon, đựng nhiều ý nghĩa - giá trị dinh dưỡng và được ví như Viagra tự nhiên. Ngay sau khi có thông tư đưa sá sùng vào loài có nguy cơ bị tuyệt diệt lớn, ubnd tỉnh tỉnh quản ninh đã nhiều lần họp bàn, tìm cách tháo gỡ những gian nan về điều hành giữ vững nguồn lợi thủy sản quý hiếm này. các ý kiến - quan điểm được đưa ra tùy vào điều kiện tự nhiên của địa phương và những giải pháp để giữ vững loài sá sùng ở bán kính. Tỉnh đã chủ động giao những bãi bồi ven biển cho cộng đồng địa phương tự tiến hành tổ chức vận hành và khai phá. khi đó, cư dân tự lập ra các tổ, nhiều ban quản lý quy định thời điểm khai thác, tổng số lượng khai khẩn chi tiết. vậy nên, dân cư sẽ tạo nên được sản lượng khai khẩn cao, mặc dù vậy đồng thời cũng gìn giữ loài sá sùng tốt hơn. |
Với chiếc mỏ dài, nhọn hoắt như lưỡi kiếm, cá nhái đợc mệnh danh là một tay kiếm sát thủ trên biển.
0 Comment to "Săn “thần dược” giữa lòng di sản"
Đăng nhận xét