Lăng Ba Vành mới là lăng mộ Quang Trung?

Mọi chuyện bắt đầu khi linh mục L. Cadière, đồng thời là một nhà phân tích khảo cổ, chủ bút tập san Đô Thành Hiếu Cổ của Hội nhiều người bạn của Huế xưa, bắt đầu nghiên cứu hơn 317 ngôi mộ cổ có ở Huế.

Một giả thiết, các tranh cãi

Khi đến lăng Ba Vành, ông rất bàng hoàng vì một ngôi mộ cực lớn như vậy lại bị bỏ trong hoang phế truất, mộ bị đào, bia đá bị đục phá không rõ chủ nhân là ai. Ông đã gửi thư cho triều đình Huế hỏi về ngôi mộ này và được giải đáp rằng đây là lăng tẩm của một vị quan dưới triều chúa Nguyễn Phúc Khoát, từng giữ chức thượng thư Hộ bộ kiêm cả Binh bộ, có tước Ý Đức hầu, tên là Lê Quang Đại.

Linh mục Cadière không tin vào câu giải đáp, ông cho rằng đây là ngôi mộ của vua Quang Trung đã bị Gia Long quật lên báo thù tuy nhưng ông không có rất nhiều quãng thời gian và thời cơ để tìm các tư liệu chứng minh cho điều này. nói gì thì nói triều đình Huế cũng là của Gia Long, người đã ra lệnh "tận pháp trừng trị" nhà Tây Sơn, xóa mọi dấu tích của triều đại này. do đó ông đành bỏ quá đề tài, mãi đến năm 1940 ông mới tiết lộ về nó cho một người mà ông tin cẩn là nhà nghiên cứu Nguyễn Thiện Lâu, giáo sư ở Trường Quốc học Huế.

Ông Lâu đã đi tìm lăng Ba Vành bây giờ đã bị cây cỏ mọc đầy để khảo cứu. ko rõ vì nguyên nhân gì mà mãi tới tận 20 năm sau ông mới viết bài bàn hành đánh giá của ông rằng lăng Ba Vành chính là lăng tẩm của Quang Trung trên tạp chí Bách Khoa số 99 năm 1961 tại tp.hcm. Bài báo đã gây chấn động trong dư luận mặc dù ko đang có nhiều chứng dẫn.

Có một người đã nhanh chóng phản bác lại ý kiến - quan điểm của ông Lâu là cụ Bửu Kế đang công tác ở thư viện Viện ĐH Huế chỉ hai tháng sau, cũng trên chính tờ Bách Khoa. đặc biệt là cụ Bửu Kế đã chứng minh bằng nhiều tư liệu mà đích thân bộ Lễ đã lệnh cho phủ Thừa Thiên điều tra và trả lời cho linh mục Cadière mấy chục năm trước đó. dù rằng sau này có thêm vài người nữa đã viết bài kết luận tương tự tuy nhưng sau phản hồi của cụ Bửu Kế, nhiều người đã không còn chú ý hơn tới giả định lăng mộ Quang Trung ở lăng Ba Vành nữa. Thậm chí ngay cả những giả định khác về lăng tẩm Quang Trung đã bị tiếng bom đạn át đi và người ta chú ý tới mặt báo nhiều thông tin dữ liệu về người chết trong chiến tranh hay giá cả hàng hóa tăng vọt hơn là nhiều thông tin về triều đại Tây Sơn…

Mãi đến khi giang san đồng nhất, cựu Chủ tịch MTTQ TP Huế là kỹ sư Nguyễn Hữu Đính đã dành những quãng thời gian để tìm hiểu lăng Ba Vành và đến năm 1986, kỷ niệm 200 năm Quang Trung giải tỏa Phú Xuân, ông ban bố tài liệu quyết đoán lăng Ba Vành chính là lăng mộ Quang Trung. Đáng tiếc là những tư liệu kỳ công này ông gửi đơn vị làm việc hữu quan đều không có câu giải đáp.

Ông Đính mất năm 1995, không theo đuổi được cuộc khảo cứu đến cùng mặc dù vậy đã có một người khác là ông Trần Viết Điền. Sau khi tiếp xúc với ông Đính và được truyền ngọn lửa ham mê, ông Điền đã dành 30 năm tiếp đến để theo đuổi ý tưởng này. Dù giống như ông Nguyễn Đắc Xuân, ông Điền cũng chỉ là một nhà nghiên cứu nghiệp dư, xuất thân là một thầy giáo vật lý.

Lăng Ba Vành mới là lăng mộ Quang Trung? - 1

Lăng Ba vành với ngôi mộ hình mu rùa bị sạt lở nghi rằng để trấn yểm. Ảnh: TƯ LIỆU

Mộ quan chưa thể hơn lăng chúa

Từ linh mục Cadière cho đến ông Nguyễn Thiện Lâu, Nguyễn Hữu Đính, Trần Viết Điền… đều phải bất ngờ trước lăng Ba Vành khi lần trước hết nhìn thấy bởi lăng có địa điểm, hình trạng và tầm vóc rất kỳ lạ, hoàn toàn khác những ngôi mộ khác. Lăng có quy mô còn nhiều hơn cả lăng tẩm của các chúa nhà Nguyễn, thậm chí gấp 3-4 lần, đây là điều phi lý vì quan lại chẳng thể xây bằng lăng mộ vua chúa chứ đừng nói là hơn.

Thường ở lăng vua hay mẹ vua mới có tân nguyệt trì (là hồ bán nguyệt) trước lăng song song với bửu thành (vườn lăng) vì bửu thành tượng trưng cho chữ nhật (日), tân nguyệt trì biểu trưng cho chữ nguyệt (月), phối kết hợp lại là chữ minh (明), biểu tượng cho các bậc minh chủ. Ngay cả lăng tẩm cha của vua Gia Long cũng không có tân nguyệt trì vì không làm vua, thế mà lăng Ba Vành lại có tân nguyệt trì phía trước.

Lăng mộ vua có cổng tam quan trước bửu thành, lăng mộ quan lại chỉ một cửa. Ông Điền phát quang cây cối trước cổng lăng Ba Vành rộng tới 6 m và phát hiện có dấu tích hai trụ cổng nên ông cho rằng lăng có cổng tam quan. Ông cũng nghiên cứu nền nhà bia đổ nát tại lăng Ba Vành và cho là nó có hình chữ thập, tương tự với nhà bia của những vị vua khác.

Mộ có hình mu rùa. Rùa là con vật trong tứ linh nên chỉ có các bậc tôn quý như các đại quan có tước công, hầu hoặc nhiều vương, đế mới có mộ mu rùa. Linh mục Cadière ghi lại rằng trong 317 mộ cổ ở Huế ông tìm hiểu chỉ có lăng Ba Vành có mộ mu rùa và có quy mô rất lớn như vậy, lớn hơn những lần nhiều mộ mu rùa khác tìm được tại Quảng Trị sau này.

Lăng mộ vua phải có nhà hộ lăng, giếng nước để đời sống - sinh hoạt cho các người trông giữ lăng. Ông Điền đã vào Đan viện Thiên An và phát hiện ở vườn cam của đan viện đang có nhiều khối đá Thanh lấy từ công trình cổ tại chỗ tiến hành xây dựng đan viện năm 1940. Trong đan viện còn hai giếng nước, một giếng cổ có gạch bìa giống tại lăng Ba Vành, từ đó ông Điền cho là vườn cam của Đan viện Thiên An chính là nhà hộ lăng của lăng Ba Vành.

Ông Trần Viết Điền cũng dành nhiều thời gian nghiên cứu để lời kết chín con rồng trong lăng Ba Vành là rồng thời Tây Sơn. Loại gạch trong lăng giống với các gạch khác thời Tây Sơn ở Viên mắt xích, Khải Thánh Từ, miếu Ông Mọi… Từ đó ông lời kết: Lăng Ba Vành là dự án thời Tây Sơn.

Những vết tích trừng trị, trấn yểm

Ông Trần Viết Điền có ý kiến là lăng Ba Vành bị quật phá nặng nề nhưng lại rất chuyên nghiệp theo pháp luật, chứng tỏ bị trừng phạt bởi nhà Nguyễn chứ không phải kiểu phá phách của người thường sơ sểnh thức hay lấy trộm. Cổng tam quan bị giật sập; những biểu tượng lăng bị xóa, bia thờ bị tẩy xóa hết, không còn đọc được; đầu, chân, tai, hông bia đã bị đục bỏ, về sau kẻ gian khắc thêm bốn chữ "sơn nhạc chung linh" để đánh lừa. Bia ghi năm phụng lập cũng bị đục xóa, bia bị bạt và trên mặt cắt, người xưa đã đục chìm lưỡi đao. Bạt góc và lưỡi đao là tượng trưng trảm quyết, góc trái phía trên có chữ "la" với tức thị bắt được và dòng bên phải là bốn chữ "Nhâm Tuất mạnh đông" tức tháng 11 năm Nhâm Tuất (1802) là năm tháng trị tội, trùng với thời điểm vua Gia Long làm lễ Hiến Phù nhằm tận pháp trừng phạt nhà Tây Sơn. Trên nấm mộ có một sợi xích bằng vôi mật vắt ngang đến năm 1961 vẫn còn dù vậy nay chỉ còn vết tích.

Khi quật mồ Quang Trung, ngoài việc trả đũa còn phải trấn yểm để huyệt mộ tuyệt hết vượng khí đế vương. Ông Điền đặt ra các dấu tích mà ông cho rằng trấn yểm còn lại như chữ "la" và tự khắc chìm lưỡi đao. Mộ bị vạt một lĩnh vực lớn như bị chém bên tả, theo ông không phải để lấy quan tài ra vì hố đào nhỏ và cạn, mà để trấn yểm. Ngoài ra còn một số vết tích khác như những vết cắt trên đá có tượng trưng long mạch hay cách vạch song song tượng trưng quẻ Càn trên một tảng đá trước lăng…

♦ ♦ ♦

Dù để ra rất là nhiều nhiệt huyết và tiền nong trong mấy chục năm tuy thế các lập luận của ông Điền bị rất là nhiều chuyên gia phản bác. Ông Điền đã nồng cháy mong nhà nước khai quật khảo cổ học lăng Ba Vành để phóng thích các oan khúc về lăng tẩm và chuẩn bị chấp thuận mọi kết quả, kể cả gạt bỏ hết công trình tìm hiểu của ông thế nhưng đến nay vẫn chưa thể được chấp thuận.

Tôi đã trao đổi với PGS-TS Đỗ Bang, Phó Chủ viên tịch Hội khoa học nguồn gốc việt nam, Chủ viên tịch Hội khoa học - công nghệ xuất xứ Thừa Thiên-Huế, một chuyên gia về triều đại Tây Sơn, về câu chuyện ông Trần Viết Điền với lăng Ba Vành. gần 30 năm trước, ông Đỗ Bang là người phản biện rất gay gắt với ông Điền dù thế sau này ông có thái độ dễ gần hơn, nhận định cao nhiệt huyết và sự bền chí của ông Điền. Ông Đỗ Bang cho rằng đề xuất khai quật khảo cổ học của ông Trần Viết Điền bị rất rất nhiều nhà nghiên cứu phản đối vì cho là công trình nghiên cứu của ông chưa đủ tính xác tín về gia phả, độ tin cậy… tuy nhiên, mỗi người ông vẫn tán đồng việc khai quật vì ông cho là điều này chẳng những đem tới đáp án cụ thể về việc lăng Ba Vành có phải lăng mộ vua Quang Trung hay ko, mà từ đó còn có thể chứng nhận được chủ nhà thật sự của nó, ngoài ra việc khai quật một ngôi mộ táng từ thời đại 18 sẽ đem lại các trị giá khác nữa về nguồn gốc và khảo cổ.

Mong rằng sẽ sớm có câu trả lời từ lăng Ba Vành.