Chuyện lạ về nơi lập “h��i thầy cúng”

Thầy cúng góp một phần bài trừ hủ tục của người Mông.

Đó là những điều đã và đang diễn ra ở Hà Giang - nơi sinh ra "hội thầy cúng" với sự thừa nhận của chính quyền địa phương, có quy chế, được cấp kinh phí hoạt động. 

Ánh ảnh chuyện bón cơm cho xác chết giữa nhà

Với người Mông trên cao nguyên đá Hà Giang, thầy cúng được xem như sợi dây nối hai thế giới thần và người. Họ như những sứ giả đem thông điệp khôn thiêng của thần thánh tới cộng đồng và truyền tải những lời cầu khẩn của bà con tới những vị thần thánh. Từ việc cưới xin, đau ốm, bệnh tật, ma chay..., tất cả đều lụy thầy cúng.

Chúng tôi tới gặp bí thư đoàn ủy Tỉnh ủy Hà Giang Triệu Tài Vinh – phụ thân của sáng kiến lập "hội thầy cúng". Ngồi trên chiếc ghế sô pha giữa phòng công tác, ông Vinh háo hức kể về sáng kiến kỳ lạ của mình. "Có lần tôi đi đám tang. Vào trong nhà không thấy người đâu, khi hỏi chủ nhà, được đề ra phía cửa, thấy thi thể đang được dựng trên ghế, cơm rơi vãi đầy ngực. khi đi vào, tôi cứ tưởng ông say rượu ngồi đó nên bước qua. Thật khủng khiếp! Rồi có lần đi viếng đám tang bố của anh chủ tịch huyện, tôi hoảng hốt khi thấy cả áo quan đang phơi giữa sân. Cậu con giai đặt dây thừng cột bò vào tay thi thể cha. người nhà đứng xung quanh nhìn", ông Vinh bắt đầu câu chuyện ám ảnh về những xác chết dựng giữa nhà bón cơm chờ giờ đẹp mới được an táng.

"Bí thư tỉnh ủy nói có thể bao biện cơ mà thầy cúng nói đố dám bao biện. Cộng đồng cư dân tin thầy cúng hơn bí thư đoàn ủy chi bộ, hơn bí thư đoàn ủy tỉnh ủy. bởi thế mình nên phát huy quyền năng của họ để bài trừ những hủ tục".  Ông Triệu Tài Vinh  Bí thư Tỉnh ủy Hà Giang

Giọng ông Vinh như chùng xuống: chẳng phải ai xa lạ, chính gia đình tôi cũng là nạn nhân của hủ tục này. Năm 2006, chú ruột tôi mất, thầy cúng phán sau 12 ngày mới được an táng, cả dòng họ nghe theo. Tôi bèn nói với mấy ông thầy cúng: "Thưa những bác, cháu đang làm chủ tịch huyện mà phán thế này thì chết cháu. những bác những chú cứ tính lại, trong 2 ngày chọn được giờ đẹp là chôn, còn đám tang tổ chức sau cho đúng giờ đẹp".

Các thầy nói: "Tao cũng biết cơ mà sách viết đây này. Chôn thì chôn được cơ mà không tốt, gia đình, dòng họ của mày sẽ đói nghèo, đen đủi, bệnh tật".

"Bí thư tỉnh ủy nói có thể bao biện cơ mà thầy cúng nói đố dám bao biện. Cộng đồng cư dân tin thầy cúng hơn bí thư đoàn ủy chi bộ, hơn bí thư đoàn ủy tỉnh ủy, tại sao mình không phát huy quyền năng của họ để bài trừ những hủ tục. Ông bí thư đoàn ủy tỉnh ủy bữa qua vừa thấy trên tivi, bữa nay vừa gặp thì trân trọng thôi, thầy cúng thì ở đây suốt, có việc phải tin ông thầy cúng chứ. Ông ấy có quyền năng lớn phải tìm cách điều hành. Nếu không điều hành sẽ thành tiêu cực. Nếu biết điều hành thì quyền năng trở thành nét phong tục, nhờ bàn tay của họ để điều hành xã hội", ông Vinh nói.

Theo ông Vinh, ở Hà Giang, nơi nào còn thầy cúng đều lập hội, có huyện tới vài chục người. Chỗ nào có thầy cúng đông lại mừng vì họ là người xóa lạc hậu, cải tạo phong tục. những hội này có tên đầy đủ là "hội nghệ dân chúng gian" với nhóm thầy cúng làm cốt cán. cư dân vẫn quen gọi là "hội thầy cúng".

Ông Hoàng Pi- hội trưởng "hội thầy cúng" kể về quy định của hội.

Bí quyết "trị" thầy cúng

Chúng tôi tìm về xã Xuân Giang (huyện Quang Bình) - một trong những xã đầu tiên có mặt trên thị trường hội (từ năm 2012) để gặp ông Hoàng Pi - hội trưởng Hội nghệ dân chúng gian, cũng là một hội viên của hội thầy cúng. Trái với tưởng tượng của chúng tôi, căn nhà sàn của ông ngăn nắp, đầy đủ tiện nghi như ti vi, đầu kỹ thuật số và tịnh không có bùa ngải.

"Việc tang ma đơn giản dần. Trong một đám tang, trước đây phải 6 lần cỗ cúng nay giảm còn một nửa. những tục lệ rườm rà soát như đưa áo quan loanh quanh làng trước khi an táng hay bắt trưởng nam chống gậy… được bỏ dần. những lễ 49 ngày, 100 ngày được làm chung 1 lần. Trước kia phải đợi 3 năm mới thoát tang ngày giờ đã thoát tang trong vòng 1 năm", ông Pi nói.

Vừa kể về hoạt động của hội, ông vừa cho chúng tôi xem về những quyết định có mặt trên thị trường, danh sách hội viên và quy định hành nghề. "Từ ngày có mặt trên thị trường hội, những thầy cúng đều tham dự, tuân thủ đầy đủ những quy định đã đề ra, ai vi phạm sẽ bị phạt 200 nghìn đồng nộp vào quỹ. Hội quy định rõ, việc tang phải chôn trước 48h sau khi chết; không được xem như ngày cưới theo ngày âm lịch để tránh cải giá, giảm trừ những hủ tục rườm rà; chẳng thể đề cập bùa ngải…", ông Pi nói. Theo ông Pi, trước đây, trong đám tang, mỗi thầy lấy khoản tiền khác nhau, nhà giàu lấy đắt tiền, nhà nghèo không chịu tương hỗ. Hoặc có giúp thì hời hợt, coi thường người nghèo. giấy tờ cũ, khi có người chết, họ hàng cá nhân dắt tới một con bò giết mổ và cúng. Có gia đình giết mổ tới 12 con bò. Xong đám tang, vợ con người mất lần lượt trả bò cho từng gia đình. những nhà chìm trong nợ nần từ đời cha mẹ, con cái vẫn chưa hết nợ.

Quy định mới, gia đình có người chết báo lên trưởng thôn và hội trưởng. Thầy cúng cắt cử nhau đến chủ nhà có tang, thực hiện việc khâm liệm, trống kèn, đọc những bài cúng. Mỗi đám tang cả đoàn 6 người nhận được 1,8 triệu vnđ từ quỹ chung do dân chúng đóng góp. gia đình có người mất chẳng phải bỏ tiền.

"Việc tang ma đơn giản dần. Trong một đám tang, trước đây phải 6 lần cỗ cúng nay giảm còn một nửa. những tục lệ rườm rà soát như đưa áo quan loanh quanh làng trước khi an táng hay bắt trưởng nam chống gậy…được bỏ dần. Sau khi người chết, những lễ 49 ngày, 100 ngày được làm chung 1 lần. Trước kia phải đợi 3 năm mới thoát tang ngày giờ đã thoát tang trong vòng 1 năm", ông Pi nói.

Đặc biệt với việc hỷ, nếu đôi vợ chồng trẻ chưa đủ tuổi kết hôn (nam từ 20 tuổi, nữ từ 18 tuổi), thầy cúng ngầm quy định với nhau sẽ phán "ngày xấu" chẳng thể cưới. Thầy cúng chỉ cho "ngày đẹp" với đôi vợ chồng đủ tuổi theo quy định luật pháp. Thầy cúng chẳng thể đề cập bùa ngải, chẳng thể cúng cho người ốm. Trong những cuộc họp thôn, bản, thầy cúng ngồi cùng lãnh đạo xã, tuyên truyền tới cư dân về nếp sống mới như đau ốm phải đi bệnh viện, không sử dụng bùa ngải trị bệnh...

Một cảnh hành lễ của thầy cúng ở Hà Giang.

Ông Hoàng Hải Lý-Bí thư chi bộ xã Xuân Giang (Quang Bình, Hà Giang) cho hay: "Hội nghệ dân chúng gian đóng góp khá lớn cho việc thực hiện xóa bỏ những hủ tục của người đồng bào dân tộc. hơn nữa, những nghệ nhân còn cùng chính quyền tuyên truyền nếp sống phong tục mới, không còn những hủ tục trong tang ma như bón cơm cho người chết, giết những trâu bò".

Theo người đứng đầu tỉnh Hà Giang, việc lập hội thầy cúng ngoài bảo vệ nét phong tục dân tộc còn giúp bảo vệ lịch trình, bảo vệ bờ cõi. Con người luôn có đức tin, khi nào không có đức tin là tin theo tín ngưỡng mới. Thầy cúng là người duy trì đức tin để đối trọng "đạo lạ", nơi nào còn thầy cúng, "đạo lạ" chẳng thể xâm phạm. Ngoài ra, thầy cúng còn dạy chữ nho, bảo vệ nét phong tục của dân tộc.

"Mỗi lần những đồng chí trung ương lên đây hỏi ở Hà Giang có mô hình nghệ dân chúng gian tuyệt vời. Tôi cũng nói thật, báo cáo với những anh thực chất đây là hội thầy cúng, góp một phần cải tạo hủ tục lạc hậu, đối trọng đạo lạ, duy trì tín ngưỡng", ông Triệu Tài Vinh nói.

Share this

Hứa Anh